Osmanlı Tarihi - Özet 1

Bazı tarihçilere göre Osmanlı Devletinin kurucusu Osman Bey'in babası Ertuğrul Gazi, onun babası Süleyman Şah, onun babası Kaya Alp, onun babası Gündüz Alp'tir. Bu aile Oğuz Türklerinin 24 boyundan biri olan Kayı aşiretine mensuplardı. Osman Bey'in babası Ertuğrul Gazi, Selçuklu Sultanı Sultan Alâaddin tarafından Bizans sınırına bir uç beyi olarak tayin edilmişti. Ertuğrul Gazi'ye yurt olarak verilen yer bugünkü Bursa, Kütahya ve Bilecik vilayetlerinin sınırlarının birleştiği yerdir. Sonradan Söğüt kasabası Bizans'tan alınarak merkez yapılmıştır. Selçuklu Devletinde Uç Beyliklerinin vazifesi devletin sınırını korumak ve Hristiyanlara karşı cihat etmekti. Ertuğrul Bey 1281 senesinde vefat etti. Yerine üstün kabiliyetlerinden dolayı ailenin en küçük oğlu olmasına rağmen ittifakla Osman Bey seçildi ve Uç Beyi oldu. Osman Bey üstün siyaset ve savaş kabiliyeti ile komşuları bulunan Bizans tekfurları ile zaman zaman dostluk kurdu, bazen de savaştı. Kısa zamanda Bizans'tan büyük topraklar elde etti. Bursa ve İznik fetholundu. Yarhisar ve Karacahisar tekfurları ile birlik kurdu. Bunun üzerine Osman Bey, İznik üstüne yürüdü. 1288’de Karacahisar'ı ele geçirdi. Kalenin kilisesi camiye çevrilerek Osman Bey adına hutbe okundu ve kadı tayini yapıldı. Osman Bey, Bilecik ve Yarhisar kalelerini aldı. (1299) Yarhisar tekfurunun kızı Nilüfer'le oğlu Orhan Bey'i evlendirdi. Birinci Murat ile Süleyman Paşa bu evlilikten dünyaya geldiler. Osman Bey 1299'da bağımsızlığını ilan etti. Gazilere tımarlar verdi. Kalelere subaşı, dizdar ve kadı tayin etti.1301'de Yenişehir ile Yundhisar'i aldı ve Yenişehir'i merkez yaptı. Bundan sonra Yenişehir çevresindeki köy ve kasabaları alan Osman Bey, 1303'de İznik'i kuşattı. Bursa tekfurunun topladığı birliği dağıttı. Sonra da bu şehri aldı. (1326) Osman Bey, Bursa'nın fethinden sonra aynı senede vefat etti. Osman Bey'den sonra yerine oğlu Orhan Bey geçti. Orhan Bey de fetihlere devam etti. Bizanslılardan İznik ve İzmit'i aldı. İznik kuşatması sırasında kalenin yardımına gelen Bizans ordusu yenildi ve Karesi Beyliği, Osmanlıların eline geçti. Bizans İmparatoru olmak isteyen Kantakuzenos'a yardım gönderildi. Sonra sırasıyla Çimbi Kalesi, Gelibolu, Bolayır, Malkara, Çorlu ve Tekirdağ ele geçirildi. Ankara ahilerden alındı. Osmanlı Devletinde para ilk defa bu devirde basıldı. Orhan Gazi 1362'de ölünce yerine oğlu I.Murat geçti. Ankara ahileri şehire hakim oldular. I.Murat hemen Ankara üzerine yürüdü ve şehri geri aldı. (1363) Sonra Çorlu ve Lüleburgaz'ı ele geçirdi. Kumandanlarından Evranos Bey ve Hacı İlbeyi, Malkara, Keşan, İpsala, Dedeağaç ve Dimatoka'yı Osmanlı topraklarına kattılar. Lala Şahin Paşa da Edirne'yi aldı. Filibe ve Gümülcine Osmanlıların eline geçti. Bunun üzerine Haçlılar Edirne'ye yürüdüler. Fakat Hacı İlbeyi Haçlıları perişan etti. Sonra Kızılağaç, Yanbolu, İhtiman, Samokov, Aydos, Karnabat, Sozapol ve Hayrabolu alındı. Bulgar Kralı, Osmanlı himayesine girdi. Kızkardeşi Prenses Marya'yı Murat Hüdavendigar’a verdi. Çirmen'de Sırplar yenilgiye uğratılınca (1371), Sırp despotu Osmanlılara bağlandı ve yılda 50 okka gümüşle, savaşlarda yardımcı asker vermeyi kabul etti. (1381) I.Murat sonra Bursa'ya döndü. Oğlu Bayezid'i, Süleyman Şah'ın kızıyla evlendirdi. Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet gelinin çeyizi olarak Osmanlılara verildi. Akşehir, Yalvaç, Yenişehir, Karaağaç ve Eğridir Hamidoğlu Hüseyin Bey'den satın alındı. 1385'de Timurtaş Paşa, İstip, Manastır ve Ohri'yi ele geçirdi. Bulgaristan'da Sofya ve Nis Osmanlı hakimiyetine geçti. Sırp Kralı ve Bosna Kralı, Hırvat ve Arnavut Prensleri, Osmanlılara karşı birleşti. 30.000 kişilik bir kuvvetle, Timurtaş Paşa'yı Plosnik'te yendiler. Bundan yararlanmak isteyen Avrupa'lılar, Haçlı Birliği kurdular. I.Murat daha Haçlılar birleşmeden Ali Paşa’yla Bulgar Kralını ve Dobruca Prensinin kuvvetlerini yenerek onların Haçlılarla birleşmesini önledi. (1388) Sonrasında Murat Hüdavendigar Rumeli'ye geçti ve iki ordu Kosova'da karşılaştı. Haçlılar yenildi. Savaştan sonra I.Murat bir Sırplı tarafından şehit edildi. (1389) Yerine oğlu Bayezid geçti. I.Murat'ın ölümünden faydalanmak isteyen Anadolu'da Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşeoğulları, Hamidoğulları Beylikleri, Osmanlılara savaş açtılar. 1389'da Yıldırım Bayezid, bunların Anadolu'daki hakimiyetlerine son verdi. Bir sene sonra da Karamanlılar'la, Beyşehir'i Osmanlılara bırakmak şartıyla barış yapıldı. Yıldırım Bayezid, 1396'da İstanbul'u kuşattı. Bu kuşatma yeni bir Haçlı seferine sebep oldu. Niğbolu'da savaş Haçlıların yenilgisiyle sonuçlandı. Sonra İstanbul kuşatmasına devam edildi. Anadolu Hisarı yapıldı. İstanbul kuşatmasını vezir Ali Paşa'ya bırakan I.Bayezid, Anadolu'ya geçerek Konya'yı Osmanlı topraklarına kattı. Kadı Burhaneddin'in ülkesi ve Malatya ele geçirildi. Yıldırım Bayezid, Anadolu'da bulunduğu sırada "Boucicant" kumandasında bir donanma İstanbul'a yardıma geldi. İstanbul'u Türklerin kuşatmasından kurtardı ve şehir yakınındaki kaleleri geri aldı. Yıldırım Bayezid buna çok üzüldü. 1400'de İstanbul'u yeniden kuşattı. Bu defa da Timur'un Anadolu'ya girmesi kuşatmayı kaldırmasına sebep oldu. Anadolu'ya giren Timur, Sivas'ı alarak yağmaladı. Oradan Doğu Anadolu ve Suriye'ye döndü. I.Bayezid ordusunu topladı ve 1402'de Timur ile Ankara'da karşılaştı. Savaş Bayezid'in yenilmesi ve esir olması ile sonuçlandı. 1403'de Yıldırım Bayezid öldü. Onun ölümünden sonra fetret devri başladı. Oğullarından Süleyman Rumeli'de, İsa Çelebi Balıkesir'de, Mehmet Çelebi Amasya'da ve Musa Çelebi Bursa'da padişahlık ilan ettiler. Sonunda Çelebi Mehmet tek hakim durumuna girdi. Fakat 1421'de vefatı üzerine yerine oğlu Il.Murat geçti. Kardeşi Mustafa'nın isyanını bastırdı. Bizans'ı kuşattı. Venediklilerle savaştı. Eğriboz'a ve Mora'ya akınlar yapıldı. 1430'da Selanik Venediklilerden alındı. Eflak ve Sırbistan yeniden Osmanlı Devletine bağlandı. (1437) Hamidili, Tasili, Konya, Beyşehir alındı. Il.Murat tahtı oğlu Mehmet'e bıraktı. Bu ise Haçlıların yeni saldırılarına sebep oldu. Il.Murat Osmanlı ordusunun başına tekrar geçerek Haçlıları Varna'da yendi. 1448'de bir Haçlı ordusunu da Kosova'da yendi. Il.Murat buradan Arnavutluk'a bir sefer yaptı. Akçahisar kuşatıldı, fakat alınamadı.1451'de Il.Murat ölünce yerine tekrar oğlu Mehmet padişah oldu. Il.Mehmet Rumelihisarını yaptırarak İstanbul'u kuşattı. 53 gün süren bir kuşatmadan sonra şehri fethetti. (29 Mayıs 1453) Sırbistan ve Mora ele geçirildi. Ege'de Limni, Tosoz, Midilli, İmroz ve Egriboz Osmanlıların eline geçti. Fatih Sultan Mehmet sonra 1461'de Trabzon Rum İmparatorluğu'na son verdi. Kırım'daki Ceneviz Kolonileri ele geçirildi. Kırım Osmanlı Devletine bağlandı. 1473'de Akkoyunlular'a karşı sefere çıkıldı. Fatih Sultan Mehmet Otlukbeli'nde Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ı kesin olarak yendi. Fırat Nehrine kadar bütün Anadolu, Osmanlıların eline geçti. 1474'de Karaman Beyliği'ne son verildi. 1480'de Gedik Ahmet Paşa, İtalya'nin fethi için çıktı. Otranto Kalesi'ni ele geçirdi. Fatih'in ölümü üzerine İtalya'nın fethi mümkün olmadı. II.Mehmet 1481'de Mısır seferine çıktı, fakat Gebze'de öldü. Yerine oğlu Bayezid geçti. Cem Sultan Bayezid ile mücadele etti. Cem Sultan Rodos şovalyelerine, oradan da Papa'ya sığındı, Napoli'de 1595'de öldü. Cem Avrupa'da bulunduğu sırada, Bayezid önemli seferlere girişmekten çekindi. II.Bayezid zamanında Hersek ve Boğdan Osmanlı hakimiyetine girdi. Memlükler'le Çukurova'da 1485'de başlayan savaşlar 6 sene sürdü. Savaşlar Tunus hükümdarının aracılığı ile sona erdi. Çukurova'da Osmanlıların eline geçirdiği yerler, Mekke ve Medine vakfı olduğundan, Mısırlılara geri verildi. Mora'da İnebahtı, Modon, Koron ile Adriya kıyılarındaki Draç Limanı ele geçirildi. Şah İsmail, Şah Kulu isminde bir kimse vasıtasıyla, Anadolu'da isyan çıkarttı. Asiler, Hadım Ali Paşa kumandasındaki orduya yenildiler. II.Bayezid'in son zamanlarında oğulları arasında saltanat mücadelesi başladı. Yeniçeriler, kahramanlığına ve cesaretine hayran oldukları Yavuz Selim'in tarafını tuttular. 1512'de Bayezid, tahtı Selim'e bırakmak zorunda kaldı. I.Selim, Anadolu'da büyük bir nüfus sahibi olan şii'lere karşı harekete geçti. Devlete isyan eden asileri öldürttü. Sonra da Şah İsmail'e savaş açtı. Çaldıran'da yapılan savaşta, Şah İsmail yenildi. Doğu Anadolu Osmanlıların eline geçti. Sonra Dulkadiroğulları'nın ülkesi ile Maraş ve Elbistan fethedildi. Memlükler önce Merci Dabık'da (1516), sonra da Ridaniye'de (1517) yenildiler. Suriye, Mısır ve Hicaz Osmanlı idaresine geçti. Yavuz Sultan Selim yeni sefer için Edirne'ye giderken Çorlu'da öldü. (1520) Yerine oğlu Süleyman hükümdar oldu. Mısır'da Canberdi isyanı bastırıldı. Belgrad ve Rodos Osmanlı topraklarına katıldı. Mohaç'ta yapılan savaşta Macar ordusu yenildi. Macaristan Osmanlı Devleti'ne bağlı bir krallık haline getirildi. 1529'da Viyana kuşatıldı. Fakat şehir alınamadı. Osmanlı ordusunun çekilmesinden sonra, Avusturya'lıların Budin'i tekrar almaya teşebbüs etmeleri üzerine Kanuni 1532'de Alman Seferine çıktı. Avusturya toprakları yağmalandı. Avusturya'lılarla 1533'te barış yapıldı. Sadrazam İbrahim Paşa İran'a gönderildi. Sonra kendisi de hareket etti. Tebriz ve Bağdat alındı. Bundan sonra Akdeniz seferleri başladı. Venedik'e savaş açıldı. Kanuni karadan, Barbaros Hayreddin ise denizden hareket etti. 1537'de Korfu Adası kuşatıldı, fakat alınamadan geri dönüldü. Bir yıl sonra Barbaros Preveze'de, Hristiyan donanmasını yenerek Osmanlı İmparatorluğu'nun Akdeniz hakimiyetini sağladı. Bu sırada Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa, Hint Okyanusu'nda Portekizlilerle savaştı. 1540 yılında Macaristan bir Türk eyaleti haline getirildi. 1543'te Barbaros Hayreddin Paşa, Fransa Kralı I.François'e yardım etmekle görevlendirildi. Barbaros, Osmanlı donanmasına katılan Fransız donanmasıyla birlikte, Nis'i bombardıman etti. Bu arada Kanuni de Estergon Kalesi'ni aldı. Ertesi sene de İran üzerine hareket edildi. Şah Tahmasp, padişahın karşısına çıkmaya cesaret edemediği için, birçok kale alındı.1552'de Şah Tahmasp yeniden saldırdı. Osmanlı ordusu Nahçivan'a kadar ilerledi fakat geri dönüldü. Şahın elçisi gelerek barış yapılmasını istedi. Azerbeycan, Doğu Anadolu, Irak Osmanlılarda kaldı. Kanuni 1566'da Zigetvar Kalesi'ni almak üzere yola çıktı. Kuşatma devam ettiği sırada öldü. Ölümünden kısa bir süre sonra da kale alındı. Yerine oğlu Selim geçti. II.Selim zamanında Kıbrıs ele geçirildi. (1570) Osmanlı donanmasının büyük bir kısmı, İnebahtı'da Haçlılar tarafından yok edildi. Il.Selim 1574 yılında vefat edince, yerine oğlu Murat geçti. Sokullu Mehmet Paşa sadrazamlıkta bırakıldı. İran'la 12 yıl süren savaşlar, Osmanlıların üstünlüğü ile sonuçlandı. 1590'da İstanbul Anlaşması yapıldı. Tebriz, Karabağ, Gence, Kars, Tiflis, Şehrizor, Nihavend, Luristan Osmanlı hakimiyetine geçti. Osmanlı - Avusturya savaşları yeniden başladı ve Osmanlı Devleti'ne bağlı olan Erdel Kralıyla, Eflak ve Boğdan Voyvodaları da Avusturya İmparatoru Rudolf ile birleşerek, Osmanlı Devleti'ne isyan ettiler. Bu savaşlar sırasında Ill.Murat öldü. Yerine oğlu Mehmet geçti. (1595) 1596'da Eğri Kalesi alındı. Haçova'da Avusturya ordusu yenildi. Bundan sonra Kanije Kalesi alındı. 1601'de Avusturya'lıların kaleyi geri almak için giriştikleri saldırılar, Tiryaki Hasan Paşa'nın başarılı savunması karşısında bir sonuç vermedi. Sonra Estergon Kalesi alındı. Erdel, Eflak ve Boğdan tekrar Osmanlılara bağlandı. 1606'da Avusturya ile Zitvatoruk Anlaşması yapıldı. Eğri, Kanije, Oyvar Osmanlılara geçti. Avusturya savaşı devam ederken Ill.Mehmet öldü. Yerine oğlu Ahmet geçti. 1603'te Osmanlılar Avusturya savaşlarıyla uğraşırken, İran Şahı Osmanlı topraklarına saldırdı. İran savaşlarının bu 2. safhasına, İstanbul'da yapılan bir antlaşmayla son verildi. İran'lılar her yıl Osmanlılara 200 yük ipek vermeyi kabul ettiler. Şah Abbas 200 yük ipeği vermeyince, İran'a tekrar savaş açıldı. Bu defa bir başarı elde edilemedi. 1618'de yapılan yeni bir antlaşma ile savaşlara son verildi. Bu arada Anadolu'da Celali isyanları başladı. Devleti Aliyye zayıflamaya yüz tuttu. Askeri başarılar azaldı. Karayamcı, Deli Hasan, Tavil Ahmet, Kalenderoğlu, Canbuladoğlu gibi Celali reisleri, senelerce merkez idaresine ve kapıkulu askerlerine karşı savaştılar. Bu isyanlar Kuyucu Murat paşa zamanında bastırıldı. I.Ahmet'den sonra tahta geçen I.Mustafa hastaydı. Bu yüzden tahttan indirildi. Yerine Genç Osman padişah oldu. Il.Osman zamanında Lehistan Kazaklarının Osmanlı topraklarına saldırmaları yüzünden savaşa girildi. Il.Osman bu savaşta yeniçerilerin disiplinsizliğini gördü ve onları ortadan kaldırmaya, yeni bir askeri teşkilat kurmaya karar verdi. Yeniçeriler isyan ettiler. 1622'de Il.Osman tahttan indirildi ve öldürüldü. Yerine ikinci defa I.Mustafa getirildi. I.Mustafa kısa bir süre sonra tahttan indirilerek yerine IV.Murat padişah oldu. İran'la savaş yeniden başladı. 1624'de Bağdat İran'lılar tarafından ele geçirildi. Anadolu'da Abaza Mehmet Paşa isyanı, İstanbul'daysa Kapıkulu Ocakları'nın isyanı çıktı. IV.Murat sıkı bir disiplin kurdu ve kanlı temizlik hareketleriyle asayişi yeniden sağladı. Devlet nizamına bir çekidüzen verdikten sonra, I.İran seferine çıktı. Revan'ı İran'lılardan geri aldı. II.İran seferinde ise Bağdat'ı ele geçirdi. IV.Murat 1640'da ölünce, yerine kardeşi İbrahim geçti. 1645'de başlayan Girit Savaşında, Hanya Kalesi alınmakla birlikte adanın büyük bir kısmı Venediklilerde kaldı. Venedikliler donanmalarıyla Osmanlı kıyılarına saldırdılar. Bu arada Sultan İbrahim tahttan indirildi, yerine oğlu Mehmet geçti.