Osmanlı Tarihi - Özet 2

IV.Mehmet döneminde İstanbul'da kapıkulu ocakları, Anadolu'da Celali isyanları ve Girit'te toprak kayıpları devam etti. 1656'da Köprülü Mehmet Paşa sadrazam oldu. Köprülü Mehmet Paşa, IV.Murat devrindeki gibi Osmanlı Devletine eski kudretini kazandırdı. İstanbul'daki asiler temizlendi. Venedikliler üstüne yüründü. Venedik donanması yenilerek adalar geri alındı. Sonra Osmanlı Devletine isyan etmiş olan Erdel Kralı üstüne bir sefer yapıldı. Yanova Kalesi ve daha bazı kaleler alındı. Abaza Hasan Paşa isyanı bastırıldı. 1661'de Köprülü Mehmet Paşa'nın ölümünden sonra yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa sadrazam oldu. Avusturya'ya savaş açıldı ve Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, "Serdâr-ı Ekrem" tayin edildi. Uyvar ele geçirildi, 1664'de Zerinvar Kalesi alındı. Fazıl Ahmet Paşa sonra Girit'e hareket etti. Kandiye Kalesi ele geçirildi (1669). Bazı küçük kaleler Venediklilerde kalmak şartıyla Girit Adası Osmanlı Devletine geçti. Kazaklara saldıran Lehistan'a karşı bir sefer yapıldı. Kamaniçe Kalesi ele geçirildi. Fazıl Ahmet Paşa 1676'da öldü ve yerine Kara Mustafa Paşa sadrazam oldu. Rusların eline geçmiş olan Çehrin Kalesi geri alındı.1683'de Avusturya'ya savaş açıldı. Viyana ikinci defa kuşatıldı. Kırım Hanı’nın ihaneti yüzünden, Viyana'nın yardımına gelen Lehistan Kralı Osmanlı ordusunu yendi. Avusturya, Venedik ve Lehistan Osmanlı Devletine karşı birleşti. Daha sonra bu ittifaka Rusya da katıldı. Osmanlı Devleti yenildi. 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşmasıyla Tamyvar dışında kalan bütün Macaristan Avusturya'ya, Mora Venedik'e, Podolya ve Kamaniçe Lehistan'a, Azak Kalesi de İstanbul Anlaşmasıyla Rusya'ya bırakıldı. (1700) Düzen yeniden bozuldu. İstanbul'da ve Anadolu'da birçok isyan çıktı. IV.Mehmet tahttan indirildi. Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarıyla uğranılan kayıpların giderilmesi için teşebbüse geçildi. İsveç Kralı'nın Osmanlı topraklarına sığınması ve yardım istemesi sebebiyle 1710'da Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş açtı. Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa mandasındaki Osmanlı Ordusu Prut'ta Rus Ordusunu yendi. Savaştan sonra yapılan Prut Antlaşmasıyla (1711) İstanbul Antlaşması uyarınca Ruslara verilmiş olan yerler geri alındı. Sonra Venedik'e savaş açıldı. (1714) Karlofça Antlaşmasıyla Venedik'e geçmiş olan Mora ve öteki adalar geri alındı. 1716'da Avusturya ile savaş başladı ve büyük kayıplar verildi. Avusturya'lılar Tamyvar'ı ve Belgrad'ı ele geçirdiler. 1718'de Pasarofça Antlaşmasıyla savaşlara son verildi. Sonra Lale Devri başladı. (1718 - 1730) Matbaa da bu devirde açıldı. 1723'de başlayan İran savaşlarında, Kafkasya ve Irak'a sınır olan İran topraklarında önemli yerler Osmanlı ordusunca ele geçirildi. Savaşa 1727'de Hemedan Antlaşmasıyla son verildi. Il.Şah Tahmasp tahta geçince, Osmanlılara geçen Hemedan ve Tebriz'i geri aldı. İstanbul'da Patrona Halil isyanı çıktı. İbrahim Paşa öldürüldü. Ill.Ahmet tahttan indirildi. Yeni padişah I.Mahmut zamanında da savaşlara devam edildi. Bu sırada Ruslar Azak kalesini aldılar ve Kırım'ı istila ettiler. Kırım şehirlerinden Bahçesaray, Akmescid, Gözleve Ruslar tarafından tahrip edildi. Avusturya da Osmanlı Devletine karşı savaş açtı. Osmanlı kuvvetleri bu savaşlar sırasında, özellikle Avusturya cephesinde düşmana başarıyla karşı koydu. 1739'da Belgrad Antlaşmasıyla, Belgrad ve Semendire tekrar Osmanlılara geçti. Avusturya ile barış yapılmasından sonra Rusya da barış istedi. Antlaşmaya göre; Azak Kalesi yıkıldı ve her iki devletin tasarrufundan çıktı. Rusya'nın Karadeniz ve Azak Denizinde savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacağı kabul edildi. Fransa'ya büyük imtiyazlar verildi. Bu defa yine İran gailesi çıktı. İran Şahı şii'liğin de Kâbe'de, dört sünni mezhep yanında temsil edilmesi için özel bir yer istedi. Osmanlı Devleti bu isteği kabul etmediğinden, İran ile yeniden savaş başladı. (1742) Bu savaşlar Osmanlı Devletinin kazanmasıyla sonuçlandı. 1768'de Rusya ile yeni bir savaş başladı. Osmanlı orduları ağır yenilgilere uğradı. Kırım, Eflak, Boğdan Ruslar tarafından istila edildi. Mora Rumları Osmanlı Devleti aleyhine ayaklandı. Çeşme'deki Osmanlı donanması, Rus donanması tarafından yakıldı. 1774'de bu savaşlar Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla son buldu.  Bu antlaşma gereğince; Kırım Osmanlı Devletinden ayrılıyor, Aksu ırmağı iki devlet arasında sınır oluyor, Kafkasya'da bir kısım toprak Ruslara bırakılıyordu. Bu arada Osmanlı Devletinde askeri ıslahatlara girişildi. Mühendishane-i Bahri Hümayun açıldı. Bu senelerde yine Akka'da ve Arabistan'da isyanlar çıktı. 1783'de Ruslar Kırım'ı tamamen aldılar. 1787'de Kırım'ın yeniden alınması için Rusya'ya savaş açıldı. Avusturya da hemen Rusya'ya yardıma koştu. Osmanlı orduları iki cephede savaşmak zorunda kaldı. Avusturya'ya karşı başarılı sonuçlar alındı. Fakat Rusya karşısında savaşlar başarısızlıkla sonuçlandı. Fransız devrimi ve Osmanlı Prusya Antlaşması, Avusturya'yı savaşı durdurmak zorunda bıraktı. Avusturya ile Zistovi Antlaşması imzalandı. Antlaşma gereğince Avusturya Osmanlılardan aldığı toprakları geri verdi. 1792'de Osmanlı Rus savaşı Yaş Antlaşması ile sona erdi. Özi Rusya'ya bırakıldı. Rusya da savaşlar sırasında işgal etmiş olduğu kale ve şehirleri geri verdi. Osmanlı Devleti Kırım'ı alma isteğinden vazgeçti. Bu savaşlar devam ederken, Osmanlı tahtına Ill.Selim geçti. Selim şehzadeliğinde ve padişahlığı dönemindeki iki büyük savaşta, Osmanlı ordularının Avrupa devletlerinin ordularına göre geri kaldığını gördü. Yeniçeri Ocağından ayrı, "Nizam-i Cedid" adında yeni bir ordu kurdu. Yeniçeri Ocağı, Topçu ocağı, Humbaracı ocağı ve Tımarlı Sipahiler ile donanma yeniden düzenlendi. Londra, Paris, Viyana, Berlin gibi Avrupa'nın büyük başkentlerinde devamlı elçilikler kuruldu. 1789'da Mısır Fransa'nın saldırısına uğradı. Mısır kolaylıkla Fransızlar tarafından işgal edildi. Bu işgal karşısında Osmanlı Devleti önce Rusya, sonra da İngiltere ile, Fransa'ya karşı anlaştı. Fransızlar tarafından işgal edilmiş olan adalar geri alındı.1799'da Napolyon, Suriye'yi almak için Akka Kalesini kuşattı. Fakat yenilerek Mısır'a geri çekildi. Bundan sonra da Osmanlı İngiliz kuvvetlerine karşı koyamadı ve Mısır'ı boşalttı. 1806'da Ruslar Eflak - Boğdan'a saldırdılar. İngiltere Osmanlı Devletini Rusya ile barışa zorlamak için, donanmasını Çanakkale Boğazından geçirerek İstanbul önlerine gönderdi. Fakat bu tehdit bir sonuç vermedi. İngiliz donanması geri çekilmek zorunda kaldı. İngilizler Mısır'a çıkarma yaptı. Rus donanması da Bozcaada'yı ele geçirdi. Bu sırada İstanbul'da Kabakçı isyanı çıktı. Ill.Selim tahttan indirildi ve öldürüldü. Yerine IV.Mustafa geçti. Fakat Alemdar Mustafa, IV.Mustafa'yı tahttan indirerek yerine Il.Mahmut'u geçirdi. Kendisi de sadrazam oldu. Yeni bir ordu kuruldu ve adına "Sekban-i Cedid" denildi. Yeniçeriler Babıâli'yi basarak, Alemdar Mustafa'yı öldürdüler. (1808) Asiler bu arada Il.Mahmut'u tahttan indirerek yerine IV.Mustafa'yı padişah yapmak istediler. Fakat Il.Mahmut kardeşi IV.Mustafa'yı öldürttü. Sekban-i Cedid de kaldırıldı. Bu sırada Osmanlı Rus savaşı devam ediyordu. Rusçuk, Yergöğü ve Niğbolu'yu alan Ruslar Lofça'ya girdiler. Savaşa 1812'de Bükreş Antlaşmasıyla son verildi. Prut ırmağı iki devlet arasında sınır kabul edildi. Anadolu sınırı da değişmedi. Eflak Boğdan Osmanlı Devletine geri verildi. Mora Rumları ayaklandı. Bütün Mora asilerin eline geçti. Mora ve Girit valilikleri Mehmet Ali Paşa'ya verildi. Mora'da asilerin eline geçmiş olan şehir ve kasabalar geri alındı. Buna İngiltere, Rusya ve Fransa tepki gösterdi. 1827'de bu üç devlet Navarin'de Osmanlı - Mısır donanmasını yaktı. Rusya da savaş ilan etti. Ruslar Eflak ve Boğdan'ı aldı. Kalas, İbrail, İsakçı, Tolçi, Maçin ve Silistre Kalelerini ele geçirdiler ve Edirne'ye kadar ilerlediler. Doğu Anadolu'da da Erzurum'a kadar geldiler. 1829'da Edirne Antlaşması yapıldı. Doğu Anadolu'da Anapa, Poti, Ahıska Ruslara bırakıldı. Rumeli'nde işgal edilen yerler Osmanlılara geri verildi. 1830'da Osmanlı Devleti, bağımsız bir Yunan Devleti'nin kurulmasını kabul etti. Cezayir Fransa tarafından işgal edildi. Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa isyan etti. Mısır ordusu Kütahya'ya kadar ilerledi. Mehmet Ali Paşa'ya karşı Il.Mahmut Rusya'dan yardım istedi. 1833'de Kütahya barışı yapıldı. Buna göre: Suriye Valiliği Mehmet Ali Paşa'ya, Adana Valiliği de İbrahim Paşa’ya verildi. 1839'da Mısır'la yeniden savaş başladı. Nizip'te Osmanlı ordusu yenildi. Bu arada Il.Mahmut öldü. Yerine oğlu Abdülmecid geçti. Avrupa devletleri, Mehmet Ali Paşa'ya çok baskı yaptılar. Suriye Valiliğini bıraktırdılar. Boğazlar 1841'de bütün savaş gemilerine kapatıldı. 1839'da Tanzimat Fermanı ilan edildi ve bu ferman birçok yenilikler getirdi. Böylece Osmanlı İmparatorluğu'nda Tanzimat Devri başladı. Bu arada Lübnan meselesi ortaya çıktı. 1846'da Lübnan Fransa'nın müdahalesiyle iki kaymakamlı hale geldi. Yine bu sıralarda Eflak ve Boğdan'da ihtilaller çıktı. Osmanlı Devleti bu hareketleri Rusya'nın yardımıyla bastırdı. Avusturya'ya isyan ederek Osmanlı Devletine sığınan Macar mülteciler, Avusturya ve Rusya'nın bütün baskılarına rağmen, onlara teslim edilmedi. 1853'de Kırım Savaşı başladı. Osmanlı Devleti Tuna boyunda tek başına, Kırım'daysa Fransa ve İngiltere ile birleşerek, Rusya'ya karşı savaştı. 1856'da Paris Antlaşmasıyla savaş sona erdi.1860'da Fransa, Lübnan ve Suriye'ye birlikler gönderdi. Lübnan için yeni bir nizamname hazırlandı. Bu sırada Abdülmecid öldü ve yerine Abdülaziz geçti. Onun tahta geçmesinden sonra, Balkanlarda yeni karışıklıklar oldu. Osmanlı Devleti, Balkanların isteklerini kabuI etmedi ve isyan bastırıldı. İsyanın bastırılmasından sonra Girit'te ayaklanma oldu.1868'de bir fermanla, Girit'in yeni düzeni ilan edildi.1876'da Abdülaziz tahttan indirilerek yerine V.Murat geçirildi. V.Murat’ın akli dengesi bozuktu. 90 gün sonra onun da yerine Il.Abdülhamid geçirildi. Sırbistan Osmanlı Devletine karşı savaş ilan etti. Sonra Karadağ da Sırbistan'a katıldı. Osmanlı orduları, Abdülkerim Nadir Paşa ve Muhtar Paşa kumandasında, Sırbistan ve Karadağ ordularını yendiler. Sırp ordusu, Cernayev'in teşvikiyle Prens Milan'ı Kral iIan ederek, savaşa yeniden başladı. Osmanlı ordusu, Sırpları tekrar yendi. Osmanlı Devleti, Rusya'nın isteği üzerine savaşları durdurdu. 23 Aralık 1876'da İstanbul'da konferans başladı. Aynı gün Osmanlı Devleti I.Meşrutiyeti ilan etti. Konferans bir karar alınamadan dağıldı. Sonra 1877 - 1878 Osmanlı Rus savaşı çıktı. Savaşlar, Balkanlarda ve Anadolu cephesinde yapıldı. Ruslar, Ayastefanos ve Erzurum'a kadar ilerlediler. Önce Ayastefanos, sonra da Berlin Antlaşmaları imzalandı. Abdülhamid Han, Meclis-i Mebusan'ı dağıtarak idareyi eline aldı. Berlin Kongresi başlamadan önce de İngiltere, Kıbrıs'ı işgal etti. Avusturya, Bosna - Hersek'i, Fransa Tunus'u, İngiltere de Mısırı aldı. Doğu Rumeli eyaleti Bulgaristan'a bağlandı. (1885) Albay Bassos kumandasında 10.000 Yunanlı, Girit'e çıktı. Girit müslümanları öldürülmeye başlandı. 1891'de Albay Bassos, adayı Yunan Kralı adına ele geçirdiğini ilan etti. Yunanistan, Rumeli sınırında Osmanlı sınırına saldırdı. Bu saldırılar karşısında, Osmanlı Devleti Yunanistan'a savaş açtı. Ethem Paşa kumandasındaki Osmanlı orduları, birçok savaşta Yunan ordularını yendi. Yunanistan barış istemek zorunda kaldı ve 1897'de İstanbul Barışı imzalandı. Bir müddet sonra Girit de Osmanlı Devletinden ayrılmış oldu. Makedonya'da 1902'de ihtilal çıktı. Il.Abdülhamid Han, Hüseyin Hilmi Paşa'yı Selanik, Manastır ve Kosova müfettişi tayin etti. 1908'de Meşrutiyet yeniden ilan edildi. Çok geçmeden Il.Abdülhamid tahttan indirildi. Bu Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılması için atılan son adım oldu. İtalya, Trablusgarp'a saldırdı. Oniki ada İtalyan donanması tarafından işgal edildi. Trablusgarp ve oniki ada, İtalya'ya bırakıldı. Osmanlı orduları, dört Balkan devleti karşısında yenilgiye uğradı. Balkan devletleri, Çatalca'ya kadar geldiler. 30 Mayıs 1913'de Londra'da imzalanan antlaşmaya göre; Midye - Enez hattı Osmanlı Devletinin sınırı oldu. Edirne, Bulgaristan'da kaldı, Girit elden çıktı. Bir müddet sonra Osmanlı Devleti, Kırklareli ve Edirne'yi geri aldı. Balkan savaşlarından sonra, Birinci Dünya Savaşı çıktı. Osmanlı Devleti, Almanya'nın yanında Fransa, İngiltere ve Rusya'ya karşı savaşa girdi. (11 Kasım 1914) Savaş 4 yıl sürdü. Anadolu'da Ruslara, Irak, Suriye, Filistin ve Mısır'da İngilizler'e karşı savaşıldı. Almanya, Avusturya ve Bulgaristan ile birlikte Osmanlı Devleti, İngiltere - Fransa karşısında yenik düştü. 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi imzalanarak savaşlara son verildi. Bu sırada V.Mehmet Reşat ölmüş ve yerine VI.Mehmet Vahideddin padişah olmuştu. Mütarekeden sonra İttihat ve Terakki ileri gelenleri, memleketi terk ettiler. İtilaf devletleri, İstanbul'a girdi. Kars Ermeniler, Ardahan Gürcüler, Antalya İtalyanlar, İzmir Yunanlılar, Urfa, Antep, Maraş ve Adana Fransızlar tarafından işgal edildi. Bu arada Anadolu’da yeni bir idare oluşturuldu. 23 Nisan 1920'de Büyük Millet Meclisi toplandı. Elde kalan toprakların müdafaa ve korunması, Meclis tarafından üstlenildi. Devlet idaresinde fonksiyonu kalmayan padişahlık, 1 Kasım 1922'de, halifelik ise 1924’de kaldırıldı. Osmanlı Hanedan fertleri için yurt dışına çıkarılma kanunu yapıldı ve Osmanlı ailesinin bütün fertleri Türkiye'yi terkettiler. Osmanlıların saltanatı, tek bir sülaleden gelen tarihin en uzun ömürlü saltanatı olmuştur.